دریاچه اُرومیه

دریاچه اُرومیه نام دریاچه‌ای در شمال غربی ایران٬ در منطقهٔ آذربایجان٬ می‌باشد. طبق تقسیمات کشوری این دریاچه، بین دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی تقسیم شده‌است. مساحت این دریاچه در تابستان ۲۰۱۵ در حدود ۶هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف ۲۵امین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گیرد. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران و دومین دریاچهٔ بزرگ آب‌شور دنیا می‌باشد.. آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتاً از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود

نام دریاچه

نام این دریاچه امروزه دریاچه ارومیه می‌باشد که از اسم شهر ارومیه٬ مرکز استان آذربایجان‌غربی برگرفته شده‌است. در زبان آشوری ارومیه به معنای چاله آب می‌باشد. در دهه ۱۹۳۰ میلادی به هنگام سلطنت رضاشاه این دریاچه به افتخار وی دریاچه رضاییه نامگذاری شد. بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ نام دریاچه به نام اولیه خود٬ دریاچه ارومیه٬ بازگردانده‌شد. در پارسی قدیم این دریاچه چیجست به معنای درخشنده (به دلیل املاح معدنی که در سواحل بصورت کریستال) یافت می‌شود نامیده شده. در دوران میانه این دریاچه کبودا (کبودان) نیز نامیده‌شده[۳] که از لغت آزور “azure” در فارسی یا կապույտ یا “Kapuyt/Gabuyd” در زبان ارمنی عاریه گفته شده است. در لاتین این دریاچه لاکوس ماتینوس Lacus Matianus نامیده شده‌است.

ساکنان اطراف دریاچه آن را به زبان فارسی دریاچه ارومیه٬ به زبان آذری اورمو گولو (Urmu gölü)٬ به زبان کردی ورمی٬ و در زبان ارمنی کپوتان (Կապուտան ծով) می‌خوانند.

تاریخچه

یکی از نخستین اشارات به دریاچه ارومیه در کتیبه قرن نهم قبل از میلاد مسیح در شلمنسر سوم (سلطنت بین ۸۵۸-۸۲۴ قبل از میلاد) به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده: پرسواه (به معنی پرشین‌ها) و ماتای (یا میتانی‌ها). هنوز به وضح مشخص نیست که این نام‌ها به منطقه یا قبیله و یا رابطه‌ای که بین گروهی از نام های مردم با شاهان وجود داشته اشاره می‌کند.

دریاچه مرکز پادشاهی منائیان بود. محل سکونت احتمالی منائیان در تپه حسنلو در جنوب دریاچه بوده‌است. منائیان به توسط گروهی که متیان نام داشتند غلبه شدند٬ مردمان ایرانی مختلفی که سکاها٬ سرمتی‌ها٬ یا کیمری شناخته می‌شدند. به درستی معلوم نیست که مردمان نامشان را از دریاچه گرفته‌اند یا دریاچه نامش را از مردمان اطراف آن گرفته‌است. ولی کشور باستانی متیان نامیده می‌شد که نام لاتین دریاچه از آن گرفته شده‌است.

در پانصد سال اخیر نواحی اطراف دریاچه محل سکونت مردمان ایرانی شامل بر کرد‌ها٬ آشوری‌ها٬ ارمنی‌ها٬ و آذربایجانی‌ها بوده‌است.

زیست جانوری

دریاچه ارومیه مسکن ۲۱۲ گونه از پرندگان٬ ۴۱ گونه خزنده٬ ۷ گونه دوزیست٬ و ۲۷ گونه از پستانداران٬ شامل گوزن زرد ایرانی می‌باشد.این زیست بوم بصورت بین‌المللی توسط یونسکو به عنوان منطقه تحت حفاظت به ثبت رسیده‌است.ئسازمان محیط زیست ایران اکثر نقاط این دریاچه را به عنوان پارک ملی شناسایی نموده‌است.

این دریاچه با داشتن بیش از یک‌صد جزیره کوچک سخره‌ای محل توقف پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو٬ پلیکان٬ کفچه‌نوک٬ اکراس٬ لک‌لک٬ اردک پیسه٬ نوک‌خنجری٬ چوب‌پا٬ و مرغ نوروزی می‌باشد.

به خاطر شوری بیش از حد دریاچه هیچ نوع ماهی در این دریاچه زندگی نمی‌کند. با این‌حال دریاچه ارومیه یکی از زیست‌گاه‌های مهم سخت‌پوست آرتمیا شناخته‌می‌شود. این سخت پوست یکی از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به شمار می‌آید. در اوایل سال ۲۰۱۳ از رییس وقت مرکز مطالعات آرتمیای ارومیه نقل شد که آرتمیا در این دریاچه منقرض شده‌است. این نظر توسط برخی کارشناسان دیگر رد شده‌است

پارک ملی دریاچه ارومیه

پارک ملی دریاچه ارومیه، از زیستگاه‌های طبیعی جانوران در ایران می‌باشد. این پارک ملی با وسعت ۴۶۲۶۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.

شیمی

یونهای اصلی موجود در آب دریاچه ارومیه شامل است بر Na+٬ K+٬ Ca2+٬ Li+٬ و Mg2+ می‌باشد که Cl−٬ SO42−٬ و HCO3− آنیون‌های اصلی می‌باشند. غلظت Na+ و Cl− بطور تقریبی چهار برابر آب دریاهای آزاد می‌باشد. غلظت سدیم در بخش جنوبی دریاچه اندکی بیشتر از غلظت آن در بخش شمالی دریاچه است (بود).

حوضهٔ آبریز

دریاچه ارومیه بزرگ‌ترین آبگیر دایمی در آسیای غربی در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته‌است. حوضهٔ آبریز دریاچه ارومیه، ۵۱٬۸۷۶ کیلومتر مربع است عادل بیش از ۳٪ مساحت کل کشور ایران می‌باشد. این حوزچه توسط مجموع ۶۰ رودخانه سیرآب می‌شود که ۲۱ رودخانه دایمی یا فصلی هستند و ۳۹تای آن‌ها دوره‌ای می‌باشند. ازاین میان زرینه رود و آجی چایی ورودی‌های اصلی به دریاچه ارومیه می‌باشند.

این حوضه با داشتن دشت‌هایی مانند دشت تبریز، ارومیه، بناب، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانون‌های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به‌شمار می‌رود.