قره كليسا از بناهاي مذهبي متعلق به ارامنه بوده كه در جنوب ماکو و ۲۰ كيلومتري شمال شرقي چالدران در كنار روستايي به همين نام واقع شده است. قره در زبان آذری به معنای “سیاه” است و وجه تسمیه این نام سیاه بودن قسمتی از کلیسا است. ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ های سیاه ساخته شده که پس از بازسازی قسمتی از سنگ ها به وسیله سنگ های سفید جایگزین شده است. به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند.
این کلیسا در دوره های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شده است. در سال ۱۲۳۰ ميلادي (۶۱۶ هجري) هنگام حمله چنگيز، قسمت بزرگي از اين كليسا ويران شد، ولي هنگام اقامت هلاكوخان مغول در آذربايجان، خواجه نصيرالدين طوسي به مرمت آن همت گماشت. اين كليسا يك بار نيز در زلزله اي كه در سال ۱۳۱۹ میلادی اتفاق افتاد، ويران شد و بنا بر روايت “آندرانيك هويان”، سندي درباره تعمير آن به وسيله زكرياي قديس در سال ۱۳۲۹ در دست است. اين كليسا در سال ۱۶۹۱ ميلادي با سنگهاي سياه، در سال ۱۸۱۰ به وسيله اسقف ماكو، بنام سيمون بزنوني با نصب سنگ هاي سفيد و در زمان قاجار به وسيله عباس ميرزا تعمير شد. قره كليسا داراي ويژگي خاص معماري ارمني بوده و از نظر حجم و تكنيك يكي از با ارزش ترين آثار تاريخي كشور محسوب مي شود. اين بنا از اشتهار جهاني برخوردار بوده و بسياري از ارامنه داخل و خارج كشور براي انجام مراسم مذهبي به اين كليسا مي آيند.
ادئوس یا طاطائوس (طاطاوس) يكي از حواريون مسيح است که در سال چهل ميلادي به ارمنستان آمد و به تبليغ مسيحيت پرداخت. گروه زيادي به آيين مسيح روي آوردند كه از آن جمله “ساناتروك” پادشاه ارمنستان و دخترش “ساندخت” بود. ولي سلطان كمي بعد پشيمان شد و به مخالفت با آيين جديد پرداخت و دستور داد تا تادئوس، ساندخت (دخترش) و گروهي ديگر که به مسيحيت گرويده بودند (حدود ۳۵۰۰ نفر) را به قتل برسانند.
در سال ۳۰۲ ميلادي، زمان پادشاهي تيرداد از پادشاهان ارمنستان، مسيحيت در اين كشور دين رسمي و همگاني شد. مسيحيان ارمني كه خاطره شهادت تادئوس و ساندخت را نسل به نسل حفظ كرده بودند در محل فرار آنان كليساهايي بنا كردند كه قره كليسا يكي از آنهاست. بنا بر عقیده ارامنه كليساي طاطائوس اولين كليسايي است كه به دستور مبشرين و حواريون مسيح در دنيا ساخته شده است و چون از نظر مذهبي، شهادت را بزرگترين سعادت براي بشر مي دانند، هر سال در روزهاي آخر تيرماه و هفته اول مرداد ماه كه مصادف با قتل تادي مقدس و پيروان مسيحي او است در قره كليسا مراسم خاصي بر پا ميدارند.
ه هر روي اين كليسا امروزه به مناسبت جشني سالانه، تابستان ها ميعادگاه ارمنيان ايران و حتی كشورهاي همسايه است. در هفته اول مرداد ماه، ارمنيان از شهرهاي تبريز، اروميه، تهران، اصفهان، قزوين و… به صورت گروهي و خانوادگي به قره كليسا مي آيند. افزون بر ارمنيان، خانواده هايي از آشوريان و به ندرت خانواده هاي كاتوليك هم در اين جشن شركت مي كنند.
يكي از آداب پسنديده در طول زيارت سه روزه، آيين هاي غسل تعميد كودكان و نوجوانان ارمني در اين كليسا است. زيرا عده ای براين عقيده اند كه تعميد كودكانشان در نخستين كليساي حضرت مسيح و محل شهادت حواري آن حضرت، همراه با خير و بركت است. گروهي نيز فرزندانشان را با نذر و نيت در آنجا غسل تعميد مي دهند و به همين خاطر سن غسل تعميد گيرندگان گاه به ۱۵ و ۲۰ سال هم مي رسد.
روزهاي توقف خانواده ها در قره كليسا متفاوت است. رسم اين است كه سه روز (از اول تا سوم مرداد) بايد در آنجا بمانند ولي كساني كه از راه دور مي آيند، گاهي بيش از سه روز مي مانند. خانواده هايي هم كه از شهرهای نزدیک مي آيند ممكن است فقط روز دوم آنجا باشند، سپس مراجعت كنند.
در اطراف كليسا، به رغم فراواني جمعيت در روزهاي جشن، ساختمان و بنايي براي بيتوته زائران نيست. خانه هاي روستايي قره كليسا (در سيصد متري كليسا، كه ۱۰ تا ۱۲ خانه است) متعلق به كشاورزان مسلمان روستاست و مورد استفاده مسافران قرار نمي گيرند.
از طرف خليفه گري ارامنه، در روزهاي جشن چادرهايي در اطراف كليسا نصب شده كه در اختیار مسافران قرار داده مي شود. علاوه بر آن؛ گروه زيادي از مسافران با خود چادرهاي مسافرتی حمل مي كنند تا با مشكل اقامت رو به رو نشوند.
جشن قره كليسا براي ارمنيان، مجموعه اي از انگيزه هاي اعتقادي، قومي، سنتي، خانوادگي، عاطفي، تفريحي و همچنين مسافرت و استفاده از آب و هواي ييلاقي و ديدار دوستان و آشنايان است.
تهيه غذا و پرداختن به خوردن و آشاميدن، سرگرمي عمومي خانواده ها را در اين سه روز تشكيل مي دهد. در بيشتر ساعت هاي روز و شب سفره و بساط غذا در چادرها يا آستانه چادرها گسترده است و اين سفره ها مركز گرد آمدن خانواده ها و آشنايان است. تجديد ديدار با دوستان و آشنايان نيز يكي از ويژگي هاي اين جشن سه روزه است. چنان كه برخي از ارامنه تنها در موقعي كه به قره كليسا مي آيند يكديگر را ملاقات مي كنند. در اين سه روز آيين “دعاي كليسا” در روزهاي اول و دوم مرداد صبح و عصر برگزار مي شود، ولي در روز سوم، تنها يك بار و با آيين ويژه عيد به وسيله اسقف اعظم كه از تهران مي آيد و اسقف تبريز اجرا مي شود. شركت در آيين هاي كليسا در روزهاي جشن اجباري نيست و ديده شده است كه برخي افراد هيچ گاه در اين مراسم شركت نمي كنند.
در دو كيلومتري شمال غرب كليسا، بر بلندایی، نمازخانه ای وجود دارد که طبق گفته ها محل شهادت ساندوخت، اولین شهیده مسیحی است که قدمت آن هم به كهني قره كليسا مي باشد. این کلیسا در انتهای جاده ای قرار دارد که صرفا برای این کلیسا و یک روستای کوچک ساخته شده است.
درج دیدگاه