اين بنا در وسط بازار شهر اروميه واقع است و يکي ازقديمي ترين و ارزشمند ترين مساجد تاريخي شمال غرب ايران محسوب مي شود . مجموعه بناي کنوني مسجد با بخش هاي مختلف قديمي و جديد، به مرور زمان دراطراف هسته اوليه بنا- شبستان گنبددار- ساخته شده است که با توجه به مدارک و شواهد به نظر مي رسد که بناي اوليه آن مربوط به دوره سلجوقي باشد. البته با توجه به نقشه چهار طاقي اين شبستان و ورودي هاي که درجهات مختلف آن وجود داشته، بعضي ازمحققين بر اين عقيده اند که مسجد برروي بقاياي آتشکده اي ازدوره ساساني ساخته شده است .
عده اي نيز تاريخ بناي مسجد را با تاريخ محراب – ۶۷۶ه-. ق- يکي مي دانند؛ اما با توجه به اينکه محراب حاضر برروي محراب قديمي تري بنا شده و خود بنا نيز بايد قديمي ترازمحراب باشد، به نظر مي رسد که تاريخ دوره سلجوقي معقول تر باشد . در دوره هاي مختلف، بناي اين مسجد تعمير و بازسازي شده يا الحاقاتي بدان صورت گرفته است . ازجمله درسال ۱۱۸ه-. ق، به دستور رضاقلي خان بيگلربيگي افشار و حاکم اروميه، تعميرا تي دراين مسجد به عمل آمد . هسته اوليه و قديمي مسجد، شبستان گنبددار مربع شکلي است که در اصل ازسه طرف ورودي هايي داشته که دردوره بعد، محوطه هاي ستونداري به آن الحاق گرديده است .
اين شبستان به خاطر گنبد خوش ترکيب، عظمت و ارتفاع، عرض دهانه، تقسيم بندي نماي خارجي و حجم فضاي داخلي، به ويژه به جهت داشتن محراب گچبري ارزشمند و بسيار بزرگي ازدوره ايلخاني و کتيبه هاي متعدد کوفي و نسخ و ثلث، بسيار مهم و درخور توجه و بررسي است . درمرکز هر ديوار، پنجره اي است و قدري پايين تراز آن، دو پنجره ديگر است؛ ولي درسمت جنوب، محراب سبب مسدود شدن اين دو پنجره گرديده است . براي ساخت گنبد اين شبستان، با استفاده ازگوشواره و فيلپوش، طرح مربع را به کثيرالاضلاع تبديل کرده و پايه مدور گنبد را به نحو بسيار ماهرانه اي بر روي طرح ۳۲ ضلعي نهاده اند .
دهانه گنبد، ۱۱ متر و ارتفاع تيزه آن تا سطح زمين، درحدود ۱۸ متر است . مقطع گنبد، بيضي با خيزکم است و دررأس آن، طوقي همانند گنبد مساجد قزوين کار گذاشته اند . اين گنبد، ازبيرون برپايه اي ۱۶ ضلعي استوار شده است . بيشتر قسمت هاي داخلي شبستان سفيد کاري شده و دريک قسمت آن، کتيبه جديدي است که داراي زمينه سياه است . علاوه بر اين، سه کتيبه ديگر مربوط به تعميرات بنا برروي ديوارها نقش شده است . يکي ازاين کتيبه ها مربوط به زمان فتحعلي شاه و ديگري به تاريخ ۱۳۰۳ ه-. ق و سومي مربوط به سال ۱۳۴۹ است . درپايين گنبد، کتيبه اي به خط کوفي نوشته شده است که به نظر مي رسد همزمان باکتبيه تاريخي محراب( ۶۷۶ه-.ق) باشد .
درج دیدگاه